Ptaki wiodą bogate i skomplikowane życie. Każdego roku pokonują szereg wyzwań, dobierając się w pary, decydując, gdzie i jak najlepiej odchować pisklęta, wyznaczając terytorium, budując gniazdo i zdobywając wystarczającą ilość pożywienia, aby przetrwać.
To, co ptaki robią w różnych okresach w ciągu roku, jest – podobnie jak w przypadku ludzi – podyktowane porą roku, etapem w życiu oraz zmianami zachodzącymi w środowisku (takimi jak ilość światła dziennego w ciągu doby). Wiele gatunków wykorzystuje jednak umiejętność latania, by przemieszczać się – w obrębie regionu, koczowniczo lub na niewiarygodnie duże odległości – w poszukiwaniu pożywienia, dłuższych dni lub bezpiecznego miejsca do wyprowadzenia lęgu.
1. ZOSTAĆ CZY ODLECIEĆ
Na Ziemi występuje ponad 11 tysięcy gatunków ptaków, nic więc dziwnego, że stosowane przez nie co roku strategie przetrwania są równie barwne i różnorodne jak ich upierzenie. Ogólnie rzecz biorąc, niektóre ptaki migrują (około 19% wszystkich gatunków) na małe lub bardzo duże odległości w związku z sezonowymi zmianami dostępności pożywienia lub w celu uniknięcia rywalizacji o zasoby z innymi gatunkami. Pozostałe ptaki prowadzą osiadły tryb życia i są w stanie przeżyć cały rok na tym samym szeroko pojętym obszarze. Część z nich przemieszcza się w obrębie regionu albo przenosi się w niższe lub wyższe partie gór w zależności od pory roku.
2. DIETA DOSTOSOWANA DO PORY ROKU
To, jak przebiega życie ptaków w różnych porach roku, zależy od wielu czynników. Ptaki wszystkożerne, takie jak sikora jasnoskrzydła (na zdjęciu powyżej), wiosną i latem przede wszystkim objadają się owadami. Pierwsze cieplejsze miesiące na półkuli północnej to także optymalny czas na łączenie się w pary lęgowe. Łatwy dostęp do pokarmu sprawia, że samce i samice mają dość czasu, aby wydrążyć w drzewie dziuplę, w której zostaną złożone jaja. W chłodniejszych miesiącach sikory częściej żywią się nasionami, jagodami i innym pokarmem roślinnym, chociaż zjadają także owady, pająki lub drobne kawałki mięsa z zamarzniętej padliny.
3. STALE W DRODZE
Ptaki takie jak biegus zmienny, który migruje na letnie tereny lęgowe, spędzają życie w drodze, pokonując często niesamowite odległości. Biegus, żywiący się bezkręgowcami zamieszkującymi płytkie wody, podejmuje wędrówkę z pokrytych tundrą obszarów podbiegunowych i polarnych, na których spędza lato, na zimowiska położone nad jeziorami i zalewami przybrzeżnymi na południu.
ORZECHÓWKA POPIELATA
4. ZABAWA W CHOWANEGO
Aby przetrwać zimę, orzechówka popielata (na zdjęciu powyżej) wykorzystuje swoją niezwykłą zdolność zapamiętywania. W listopadzie przez trzy tygodnie zbiera nawet 30 tysięcy nasion sosny, które starannie zagrzebuje w ziemi na obszarze o powierzchni ponad 500 km kw. W ciągu następnych ośmiu miesięcy udaje jej się odzyskać ponad 90 procent ukrytych nasion, nawet jeśli są przykryte grubą warstwą śniegu.
5. KOLEKCJONER SKARBÓW
Niektóre ptaki prowadzą wprawdzie osiadły tryb życia, nie oznacza to jednak, że spędzają bezczynnie cały rok. Zamieszkujące lasy Nowej Gwinei ptaki z rodziny altanników (na zdjęciach powyżej – po lewej: Jedwabnica szara Chlamydera nuchalis; po prawej: Ogrodnik brunatny Amblyornis inornata) poświęcają aż dziewięć miesięcy na budowę efektownej altanki, którą wykorzystają w porze godowej. Łatwy dostęp do pożywienia przez cały rok sprawia, że samce mają dość czasu, by zaimponować samicom i udekorować altankę takimi błyszczącymi skarbami jak skrzydełka chrząszczy, kwiaty, a nawet kawałki plastiku pochodzące z okolicznych siedzib ludzkich.
6. ŚPIEWANA REKLAMA
Wiele ptaków – zarówno wędrownych, jak i osiadłych – w pewnych porach roku intensywnie śpiewa. Ich śpiew to swoista autoreklama skierowana do potencjalnych partnerek oraz rywali. Śpiewanie pochłania mnóstwo energii, więc mniejsze i słabsze ptaki nie są w stanie udawać przed potencjalną partnerką lub rywalem, że są większe i silniejsze. Tylko silne ptaki mogą pozwolić sobie na wydatek energii związany z ciągłym donośnym śpiewem, jednocześnie unikając drapieżników. W niektórych przypadkach poświęcenie czasu i energii na naukę różnych melodii i zawołań pomaga samcom w przyciągnięciu samic. Występujący w Australii lirogon wspaniały (na zdjęciu poniżej, po lewej) słynie na przykład z niemal nieograniczonej zdolności naśladowania zasłyszanych dźwięków. Z kolei przedrzeźniacz północny (na zdjęciu poniżej, po prawej) jest w stanie w ciągu całego życia opanować i wykonać nawet 200 różnych melodii.
